W obronie PZD

Szczegóły

Utworzono: czwartek, 15, styczeń 2009

autor tekstu

KR PZD

Krajowa Rada po rozpoznaniu na swoim posiedzeniu w dniu 26 listopada 2008 roku następującego zagadnienia prawnego:

"Czy osoba rażąco naruszająca statutowe obowiązki członka PZD może sprawować mandat w organach Związku, a jeżeli nie może – to jakie działanie powinien podjąć organ wyższego stopnia w stosunku do takiej osoby?"

Na podstawie § 150 ust. 2 pkt 5 statutu PZD stwierdza, co następuje:
Niedopuszczalne jest sprawowanie mandatu w jakimkolwiek organie Związku przez osobę, która w sposób rażący narusza statutowe obowiązki członka PZD. Organ wyższego stopnia powinien niezwłocznie pozbawić taką osobę sprawowanego mandatu poprzez jej odwołanie ze składu organu albo – w sytuacjach wyjątkowo jaskrawych – stwierdzić nieważność uchwały o wyborze takiej osoby w skład danego organu PZD.

Uzasadnienie:
Przytoczone zagadnienie prawne, będące przedmiotem niniejszej uchwały, wynika z rosnącego udziału w organach Związku osób rażąco naruszających obowiązki statutowe. Dotyczy to zwłaszcza przypadków zamieszkiwania przez takie osoby na terenie działki lub wznoszenia ponadnormatywnych altan. Takie sytuacje wywołują zrozumiały opór wśród większości działkowców, którzy uznają, że mandatu w organach Związku nie może sprawować członek PZD jaskrawo lekceważący podstawowe zasady obowiązujące w ich organizacji. W rezultacie problem ten zaczyna coraz częściej absorbować okręgowe zarządy, które - próbując go rozstrzygnąć na gruncie obowiązującego statutu PZD – nierzadko nabierają wątpliwości co do prawnych możliwości rozwiązania przedmiotowej kwestii. Z tego też względu istnieje konieczność dokonania stosownej interpretacji tego zagadnienia.

Na wstępie warto zaznaczyć, że postanowienia statutowe nie regulują rozważanego problemu w sposób bezpośredni, co oznacza, że wprost nie zawierają zakazu udziału w organach PZD osób rażąco naruszających obowiązki statutowe. Nie jest to wszakże przeoczenie albo luka w prawie związkowym, należy to raczej traktować jako prostą konsekwencję logicznego założenia prawnego, że osoby, które rażąco naruszają swoje obowiązki statutowe, powinny zasadniczo spotkać się z sankcją pozbawienia członkostwa i prawa użytkowania działki. Skoro więc takie są konsekwencje rażącego pogwałcenia prawa związkowego, to już zbędnym było określanie wprost konieczności odwołania zainteresowanego z zajmowanej przez niego funkcji w organie Związku. Spostrzeżenie to, choć istotne i pomocne, nie wskazuje jednak rozwiązania przedmiotowego zagadnienia prawnego.
Istota problemu sprowadza się bowiem do pytania, czy obowiązujące przepisy związkowe – w szczególności statut PZD – zawierają odpowiednie podstawy prawne pozwalające pozbawiać mandatu członka organu PZD sprawowanego przez osobę rażąco naruszającą swoje obowiązki statutowe.
Poszukując odpowiedzi na to pytanie warto przypomnieć, że podstawowym prawem każdego członka Związku jest możliwość udziału w każdym organie PZD (§ 14 pkt 2 statutu PZD). Rolą osoby wchodzącej w skład organu Związku jest wykonywanie określonych obowiązków zmierzających do realizacji przez ten organ swoich zadań statutowych, które z kolei umożliwiają spełnianie przez PZD swoich celów wynikających przede wszystkim z ustawy o ROD. Tak ukształtowana funkcja członka organu Związku pozwala na przyjęcia, że są oni swoistymi reprezentantami PZD, którzy za sprawą otrzymanego mandatu zostali wyposażeni w prawa i obowiązki mające zapewnić skuteczne wykonywanie powierzonych zadań. Do podstawowych zadań w tym zakresie niewątpliwie należy obowiązek czuwania nad przestrzeganiem prawa związkowego. 
Przypomnieć należy, że obowiązki organów Związku wynikają z ustawy o ROD oraz statutu PZD. Są to obowiązki trudne i odpowiedzialne, wobec czego członkowie tych organów powinni korzystać ze swobody prawnej celem realizacji tych zadań, nie mogą więc być obciążeni odpowiedzialnością z tytułu rażącego naruszenia przepisów związkowych, gdyż wówczas tracą moralną legitymację do wykonywania swoich obowiązków, a w szczególności do egzekwowania prawa od innych członków Związku.
Dlatego też jasnym jest, że od osób pełniących funkcje we władzach PZD należy oczekiwać postępowania zgodnego z prawem, jako że osoby te mają to prawo egzekwować od pozostałych działkowców. Trudno spodziewać się, aby członek organu Związku egzekwował np. zakaz zamieszkiwania na działce w sytuacji, gdy sam mieszka w swojej altanie. Pamiętać też należy, iż takie naruszenie prawa jak stałe zamieszkiwanie w altanie lub samowola budowlana są tak poważnymi pogwałceniami prawa związkowego, że statut PZD uznaje je za wystarczającą podstawę do zastosowania sankcji pozbawienia członkostwa i prawa użytkowania działki. Karę tę powinien wymierzyć zarząd ROD, jednak udział zamieszkującego działkowca w tym organie powoduje, że iluzoryczne staje się spełnianie obowiązków statutowych przez zarząd ogrodu w zakresie stosowania powyższej sankcji w stosunku do osób jaskrawo nieprzestrzegających obowiązujące prawo, a już w szczególności wobec samego zainteresowanego członka zarządu. Tłumaczy to, czemu wiele takich osób zabiega o powołanie do zarządu, szukając sposobu, aby zabezpieczyć się przed konsekwencjami prawnymi swojego postępowania. Można to nazwać sztandarowym przykładem nadużycia prawa, czyli wykorzystaniem obowiązujących przepisów do osiągania bezprawnych celów.
W tym kontekście na uwagę zasługuje uchwała nr 3/XVII/2001 Krajowej Rady PZD z dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie przestrzegania statutu PZD i regulaminu POD. Zapisy tej uchwały jednoznacznie wskazują, że już wówczas dostrzeżono omawiany problem i potwierdzono niedopuszczalność sprawowania mandatu w organach PZD przez osoby, które jawnie naruszają w sposób jaskrawy przepisy związkowe. Uchwała zwraca uwagę, że postawa takich osób naraża przywileje przysługujące działkowcom i Związkowi, gdyż negatywnie świadczy o organizacji, która pozwala pełnić funkcje związkowe i egzekwować prawo ludziom nie przestrzegających tego prawa. Akcentuje się przy tym, że osoby takie nie posiadają moralnej legitymacji do sprawowania swojego mandatu i wobec tego należy dążyć do ich wyeliminowania ze struktur Związku.
Wydawałoby się, że takie potraktowanie tematu przez Krajową Radę PZD wywrze większy wpływ na postawę działkowców, zwłaszcza podczas walnych zebrań, wobec czego do władz nie będą wybierane osoby pozostające w konflikcie z prawem, a szczególnie w zakresie użytkowania działki lub dotychczasowego pełnienia funkcji w organach odpowiednich jednostek PZD. Obecna sytuacja wskazuje, że ten wpływ był zdecydowanie za mały, co rodzi potrzebę dokonania analizy przepisów statutu celem wskazania środków pozwalających przywrócić w omawianych sytuacjach stan zgodny z prawem związkowym. 
Omawiając te środki należy przede wszystkim zwrócić uwagę na podstawowe obowiązki członków PZD. Wśród nich naczelne miejsce zajmuje obowiązek przestrzegania ustawy, statutu, regulaminu ROD i uchwał organów PZD. Członek jest również zobowiązany użytkować przydzieloną mu działkę zgodnie z regulaminem ROD (zob. § 15 statutu PZD). Powyższe obowiązki dotyczą wszystkich działkowców, a więc również członków organów Związku, jako że pełnienie funkcji w tych organach uzależnione jest od posiadania członkostwa PZD. Natomiast zasadniczy obowiązek spoczywający na członkach organów Związku polega na godnym reprezentowaniu interesów PZD (§ 43 ust. 1 pkt 1 statutu PZD). Nie ulega wątpliwości, że nie można godnie reprezentować interesów Związku w sytuacji, gdy rażąco narusza się podstawowe przepisy związkowe. Tym samym takie postępowanie to nie tylko pogwałcenie elementarnych obowiązków członkowskich, ale również obowiązków nałożonych na członków organów. A zatem w takim przypadku istnieje wyraźna podstawa do odwołania ze składu danego organu ze względu na:
 
1. niewykonywanie przyjętych obowiązków w postaci niegodnego reprezentowania interesów PZD oraz
2. działanie na szkodę PZD poprzez podważanie zaufania do organów Związku.

Decyzję o odwołaniu może podjąć organ wyższego stopnia, jak również organ, którego członkiem jest osoba rażąco naruszająco przepisy związkowe (np. stale zamieszkujące na działce). Takie rozwiązanie wynika z § 50 statutu PZD.
Równocześnie – w najbardziej jaskrawych przypadkach - nie należy wykluczyć możliwości uznania wyboru w skład organu za nieważny z mocy prawa. Jeżeli bowiem nie ma wątpliwości co do szczególnie nagannej postawy danego działkowca w zakresie przestrzegania obowiązujących przepisów związkowych, to uchwała o jego wyborze do określonego organu obarczona jest istotną wadą prawną skutkującą nieważnością. Przypomnieć wypada, że § 57 ust. 1 statutu PZD stanowi, że „Uchwała (orzeczenie) organu PZD sprzeczna z prawem, postanowieniami statutu, regulaminu ROD lub uchwałami nadrzędnych organów PZD, jest z mocy prawa nieważna”. W omawianym przypadku wada uchwały o wyborze polegałaby na jej sprzeczności z postanowieniem statutu, który wymaga od członków organów godnego reprezentowania interesów PZD. Skoro więc dana osoba już narusza rażąco ustawę o ROD, statut i regulamin ROD, to oczywistym jest, że – dopóki nie zaprzestanie tego naruszenia - nie jest zdolna niejako „na starcie” wypełnić podstawowego obowiązku spoczywającego na członkach organów, co powoduje, że nie spełnia zasadniczego warunku, aby ją powołać w skład takiego organu. W konsekwencji istnieją przesłanki do uznania, że taki wybór jest sprzeczny ze statutem, a co za tym idzie – nieważny z mocy prawa. Stwierdzenie nieważności takiej uchwały należy do organu wyższego stopnia niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wadliwej uchwale (§ 57 ust. 2 statutu PZD).
W tym miejscu należy poczynić istotne spostrzeżenie. Niniejsza interpretacja dotyczy przypadków rażącego naruszenia obowiązków statutowych. A zatem nie każde naruszenie przepisów związkowych stanowi podstawę do zastosowania środków określonych w przedmiotowej interpretacji. Mowa tu bowiem jedynie o naruszeniach, które można uznać za „rażące”. Chodzi tu więc o szczególnie jaskrawe przypadki nierespektowania przepisów związkowych, które dyskwalifikują daną osobę nie tylko z możliwości sprawowania mandatu w organach Związku, ale również z grona członków Związku. Przykłady „rażącego naruszenia” zostały podane w § 36 ust. 2 statutu PZD, aby lepiej zobrazować takie przypadki.
Na zakończenie należy jednak zalecać, aby przed wyborami danego organu Związku podjąć wszelkie możliwe działania zmierzające do uniknięcia sytuacji, w której osoba rażąco naruszająca swoje obowiązki statutowe byłaby wybierana w skład danego organu PZD. Wynika to z faktu, że sytuacja prawna tych osób jest szczególna i charakteryzuje się swoistą niepewnością co do dalszego bytu nie tylko otrzymanego mandatu, ale również ich członkostwa. Według optymalnego rozwiązania osoby te powinny się powstrzymać od kandydowania do organu Związku, gdyż – w razie np. odwołania – automatycznie wygaśnie im mandat i nastąpi dekompletacja danego organu, co stworzy konieczność uzupełnienia jego składu osobowego. W praktyce nie należy się jednak spodziewać takiego podejścia. Dlatego też, jeżeli członek PZD – rażąco naruszający swoje obowiązki statutowe – wyraża mimo wszystko gotowość kandydowania do organu Związku, to wyborcy powinni być powiadomieni o jego szczególnej sytuacji prawnej, aby mieli świadomość, że wybór takiej osoby może się wiązać z określonymi konsekwencjami prawnymi, a zwłaszcza odwołania ze składu organu albo nawet stwierdzenie nieważności dokonanego wyboru.
Z przytoczonych względów Krajowa Rada PZD, na podstawie § 150 ust. 2 pkt 5 statutu PZD, dokonała interpretacji przedstawionego zagadnienia prawnego, jak na wstępie.