Szczegóły

Utworzono: wtorek, 09, maj 2017

autor tekstu

Kurier

Mało kto wie, że ogrodnictwo działkowe na ziemiach polskich liczy już 120 lat. Wkład działkowców ziemi szczecińskiej w ten 120-letni dorobek rozpoczął się po zakończeniu II wojny światowej. Na Ziemiach Odzyskanych istniało wówczas 135 tysięcy działek, z czego na miasto Szczecin przypadało 7000 działek. Działki te były założone i odpowiednio zagospodarowane przez Niemców, jednak zaniedbane w okresie wojny i znacznie zniszczone przez działania wojenne.

Trochę historii

Najwcześniejsze wzmianki o pierwszym ogrodzie działkowym na ziemiach polskich sięgają początku XIX wieku, ale ogrodnictwo działkowe w zorganizowanym systemie datuje się od powstania w 1897 r. ogrodu „Kąpiele Słoneczne” w Grudziądzu, istniejącego do dnia dzisiejszego. Pionier ogrodnictwa w Polsce, profesor Edmund Jankowski pisał w 1909 r.: „Tajemnicą powodzenia za granicą jest połączenie się robotników w związki, stowarzyszenia lub kółka, które popierają zasadę spółdzielczości, starają się zarazem o działki robotnicze, nasiona, nawozy, przyrządy i urządzenia. Dzięki stowarzyszeniom rozwijają się ogrody i podnosi się ich zagospodarowanie.”

Pierwszy ogród działkowy w Warszawie, o nazwie „Towarzystwo Ogrodów Działkowych”, zarejestrowany został w 1907 r. Istnieje do dnia dzisiejszego pn. „Obrońców Pokoju” przy alei Niepodległości.

Odzyskanie niepodległości w 1919 r. i okres międzywojenny sprzyjały rozwojowi ogrodów działkowych. Inicjatorem zrzeszania się ogrodów w jeden Związek było miasto Poznań, gdzie 3 maja 1927 r. odbył się Ogólnopolski Zjazd, finansowany przez Ministerstwo Opieki Społecznej. 21 października 1927 r. powołano Ogólnopolski Związek Towarzystw Działkowych, a miesiąc później przyjęty został statut organizacji. Wydano odezwę do miast powyżej 5 tys. mieszkańców w sprawie organizacji ogrodów. W październiku 1928 r. Związek Towarzystw Działkowych RP został członkiem Międzynarodowego Związku Towarzystw Ogrodów Działkowych. Działacze rozpoczęli szeroką akcję popularyzatorską w Warszawie, Łodzi i Zagłębiu Węglowym. W dniach 13-14 lipca 1929 r. odbył się I Zjazd Delegatów Ogrodów Działkowych, a sześć lat później w Poznaniu – V Międzynarodowy Kongres Ogrodów Działkowych z udziałem 10 państw europejskich. Przyjęto wówczas uchwały dotyczące ogrodów dla bezrobotnych, ustawodawstwa, spółdzielni kredytowych i osiedli robotniczych. W tym samym roku odbył się IV Wszechpolski Kongres Delegatów Ogrodów Działkowych w Poznaniu, na którym powołano nowe władze oraz utworzono Inspektorat Główny z 17 instruktorami ogrodniczymi w województwach, do planowania, udzielania pomocy działkowcom, organizowania kursów, zaopatrzenia w nasiona i nawozy, lustracji i organizowania bibliotek.

Przygotowana ustawa o ogrodach działkowych nie doczekała się uchwalenia, ze względu na wybuch wojny. Zawieszona została działalność towarzystw. Ogrody odegrały jednak ważną rolę, szczególnie w Warszawie (udzielały m.in. schronienia podziemiu niepodległościowemu). Prawne uregulowanie działalności ogrodów było możliwe dopiero w roku 1946, kiedy Dekretem Prezydenta RP, podniesiono rangę ogrodów działkowych do roli użyteczności publicznej.
 
W roku 1949 istniało 669 Towarzystw Działkowych, które na 6465 hektarach prowadziły 1458 ogrodów o łącznej licznie 119 841 działek. Z takim dorobkiem weszli działkowcy pod zarząd Związków Zawodowych, mocą ustawy o POD z 1949 r.
Dzięki działaniom Krajowej Rady i Wojewódzkich Zarządów POD, funkcjonujących w ramach Związków Zawodowych, można było w 1981 r., z marszu przejąć w trudnych warunkach ogrody i uzyskać dokument gwarantujący Polskiemu Związkowi Działkowców niezależność i samorządność. Związek do dziś kultywuje i pomnaża dorobek i tradycję poprzedników.

Wkład działkowców ziemi szczecińskiej

Sytuacja na ziemiach zachodnich była specyficzna. W Polsce funkcjonowało już ogrodnictwo działkowe w sposób zorganizowany, na Ziemiach Odzyskanych trzeba było wszystko zaczynać od początku. Podpatrywano jak to wygląda w innych województwach i wzorowano się na tamtych rozwiązaniach.

– W chwili objęcia Ziem Odzyskanych przez władze polskie ogrody były pocięte rowami strzeleckimi, zniszczone były ogrodzenia, połamany drzewostan, częstokroć z działki pozostawał lej bombowy, zacierający granice działki. Szabrownicy pogłębiali dewastację – mówi Tadeusz Jarzębak, prezes Okręgowego Zarządu PZD w Szczecinie. Dodaje, że typowe ogrody poniemieckie to „Skarbówka” przy ul. Chopina, ROD „Nowe Życie” przy Hożej, ogrody im. Gen. Sikorskiego na Pogodnie oraz ogródki „Santocka”.

Już od 1 sierpnia 1945 r. opiekę nad ogrodami przejął Zarząd Ogrodów Miejskich miasta Szczecina, tworząc oddzielny referat ogródków działkowych. 
Wiosną 1946 r. przystąpiono do przydzielania działek i ogrodów Związkom Zawodowym, Radom Zakładowym i instytucjom, które rozdzielały je z kolei swoim członkom. Ilość działek w ewidencji wynosiła 4356. Nieznana była ilość działek na prawym brzegu Odry, ze względu na tereny niedostępne dla ludności. Pierwsze zebranie działkowców odbyło się 22 czerwca 1946 r. Wybrano wówczas zarząd, który przejął od ogrodów miejskich administrowanie terenów obejmujących 6188 działek, zgrupowanych w 62 koloniach. Zebranie organizacyjne Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków i Osiedli Działkowych odbyło się 10 sierpnia 1946 r., z udziałem przedstawicieli Szczecina, Gryfina, Choszczna, Koszalina, Łobza, Gryfic. 
 
Dzięki poświęceniu, uporowi entuzjastów oraz pomocy państwa i władz lokalnych postępował rozwój ogrodnictwa działkowego, tak że już w roku 1960 w okręgu szczecińskim funkcjonowało 65 ogrodów na 856 ha, gdzie było prawie 17 tys. działek. Rozwój mógł być kontynuowany dzięki istnieniu prężnych struktur organizacyjnych po roku 1981. W efekcie w roku 2000 funkcjonowało 192 ogrodów (52 888 działek) na 2575 ha.

Zmiany ustrojowe spowodowały szereg zawirowań wokół ogrodów oraz różne spojrzenia na funkcje ogrodów. Rozwój ten zmierzał w kierunku zmiany charakteru działek z typowo uprawowych na funkcje mieszane lub wyłącznie rekreacyjno-wypoczynkowe. W roku jubileuszu 120-lecia Prezydium Okręgowego Zarządu PZD przyjęło program obchodów dzięki, temu będzie można przybliżyć społeczeństwu wiedzę o ogrodach działkowych w miastach.

– Rocznice 70-lecia istnienia będzie obchodzić w tym roku 16 Rodzinnych Ogrodów Działkowych w naszym okręgu. ROD „Maciejowice” już 29 kwietnia zainaugurował obchody jubileuszowe. To ogród dobrze prowadzony przez wieloletniego prezesa Jana Jabłońskiego – podkreśla T. Jarzębak.

Prezes T. Jarzębak dodaje, że przed ogrodami stają dzisiaj nowe wyzwania, zmierzające do otwarcia ogrodów na potrzeby społeczne oraz ich modernizacji, która jest zbieżna z tendencjami postrzegania ogrodów jako tereny zielone miast – dostępne nie tylko dla działkowców, ale wszystkich mieszkańców. W tym względzie potrzebna jest jednak współpraca Związku z samorządami.